Έχοντας αναλύσει τόσα θέματα στο blog μας, δε θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε και σε αυτό της συλλογικής-συνεργατικής συγγραφής.
Η συγγραφή, παρότι είναι κάτι προσωπικό και ιδιωτικό, όντας στην ουσία η έκφραση ενός ανθρώπου είτε μέσω ενός μυθιστορήματος είτε μέσω ποίησης ή δοκιμίων, δεν είναι απαραίτητα μοναχικό άθλημα. Αν κάποιος έχει ομαδικό πνεύμα και του αρέσουν οι προκλήσεις – γιατί η ομαδική συγγραφή είναι κάτι δύσκολο– , μπορεί να το δοκιμάσει. Στο συγκεκριμένο άρθρο, λοιπόν, θα δούμε τα υπέρ και τα κατά της ομαδικής γραφής, τα προτερήματα και τα μειονεκτήματα, καθώς και τρόπους που θα μπορούσε να επιτευχθεί κάτι τέτοιο με όσο το δυνατόν καλύτερα αποτελέσματα, και όπως πάντα την αποφυγή λαθών. Ας ξεκινήσουμε:
Η συγγραφή, παρότι είναι κάτι προσωπικό και ιδιωτικό, όντας στην ουσία η έκφραση ενός ανθρώπου είτε μέσω ενός μυθιστορήματος είτε μέσω ποίησης ή δοκιμίων, δεν είναι απαραίτητα μοναχικό άθλημα. Αν κάποιος έχει ομαδικό πνεύμα και του αρέσουν οι προκλήσεις – γιατί η ομαδική συγγραφή είναι κάτι δύσκολο– , μπορεί να το δοκιμάσει. Στο συγκεκριμένο άρθρο, λοιπόν, θα δούμε τα υπέρ και τα κατά της ομαδικής γραφής, τα προτερήματα και τα μειονεκτήματα, καθώς και τρόπους που θα μπορούσε να επιτευχθεί κάτι τέτοιο με όσο το δυνατόν καλύτερα αποτελέσματα, και όπως πάντα την αποφυγή λαθών. Ας ξεκινήσουμε:
Πλεονεκτήματα Συλλογικής Γραφής:
1. Δεν είσαι μόνος σου.
Ο χειρότερος εχθρός ενός συγγραφέα είναι αυτό που λέμε “writer’s block”. Όταν συνεργάζεσαι με κάποιον, ακόμα κι αν κολλήσεις μπορεί εκείνος να συνεχίσει το έργο σας μέχρι να ξανανιώσεις έτοιμος να αναλάβεις τα ινία της συγγραφής. Επίσης, μέσα από συζητήσεις μπορείς να βρεις τη χαμένη σου έμπνευση ευκολότερα. Έχεις πάντα κάποιον στο πλευρό σου, ο οποίος ασχολείται εκ των έσω με τη δημιουργία σου, οπότε θα λέγαμε ότι ίσως είσαι πιο ήσυχος.
2. Βρίσκεις περισσότερες ιδέες.Όπως και να το κάνουμε, δυο μυαλά είναι καλύτερα από ένα. Όταν προσπαθείς μόνος σου να στήσεις μια πλοκή και έναν κόσμο, καλώς ή κακώς κάποια πράγματα θα σου ξεφύγουν. Όταν δεν είσαι μόνος σου σε αυτό, μπορείς να εντοπίσεις ευκολότερα τις «τρύπες» στην ιστορία σου και να τις κλείσεις. Επίσης, ο συνδυασμός δύο και παραπάνω σκέψεων οδηγεί στη δημιουργία περισσότερων ιδεών που μπορείς να συμπεριλάβεις στην ιστορία σου.
3. Η διαδικασία είναι πιο ευχάριστη.
Αν είσαι ομαδικός άνθρωπος και μπορείς να λειτουργήσεις κάτω από αυτές τις συνθήκες, θα βρεις αυτή τη διαδικασία ευχάριστη και δημιουργική. Σαν ένα ομαδικό πρότζεκτ στη δουλειά. Αν δεν είσαι, σταμάτα να διαβάζεις αυτό το άρθρο, δεν είναι για σένα.
4. Έχεις κίνητρο να μη σταματήσεις.
Είμαστε πολλοί οι συγγραφείς που ξεκινάμε να γράφουμε κάτι και το αφήνουμε ανολοκλήρωτο. Αυτό γίνεται κυρίως γιατί υπάρχουν ιδέες που μας έρχονται σαν αναλαμπή και ξέρουμε ότι αν δεν τις καταγράψουμε, δε θα ησυχάσουμε. Όμως κάποια στιγμή η πηγή στερεύει ή έρχεται μια άλλη ιδέα και μας υπερκαλύπτει την πρώτη. Όταν το έργο είναι ομαδικό, υπάρχει το κίνητρο από την υπόλοιπη ομάδα να μην τα παρατήσουμε και να μην αφήσουμε τον χρόνο που έχουμε επενδύσει τόσο εμείς, όσο και οι υπόλοιποι να πάει χαμένος.
5. Μαθαίνεις καινούρια πράγματα και γίνεσαι καλύτερος.
Δεν είναι καθόλου μικρής σημασίας το γεγονός ότι σε μια τέτοια περίπτωση οι εμπειρίες του καθενός επηρεάζουν την υπόλοιπη ομάδα. Ένας συγγραφέας επηρεάζεται και εμπνέεται από το κάθε τι γύρω του και η γραφή του διαμορφώνεται σύμφωνα με τα ερεθίσματα που λαμβάνει. Η συνεργασία στη συγγραφή λοιπόν, μπορεί να σου προσφέρει γνώσεις και πράγματα που δε θα μπορούσες να πάρεις από αλλού. Και όχι μόνο όταν ο συγγραφέας που συνεργάζεσαι είναι πιο έμπειρος από εσένα. Έχεις πολλά να μάθεις και από έναν αρχάριο, πόσο μάλλον από κάποιον που έχει ασχοληθεί περισσότερο από εσένα με το άθλημα.
Μειονεκτήματα Συλλογικής Γραφής:
1. Δεν είσαι μόνος σου.
Χρησιμοποιούμε τον ίδιο τίτλο και στο μειονέκτημα καθώς αυτό είναι ταυτόχρονα θετικό και αρνητικό, ανάλογα με τον χαρακτήρα που έχουμε σαν συγγραφείς. Μερικοί άνθρωποι δεν μπορούν να συνεργαστούν εύκολα με άλλους, δεν διακατέχονται από ομαδικότητα και αυτό φυσικά δεν είναι κακό. Η συγγραφή είπαμε πως είναι έκφραση σκέψεων και κάποιοι δεν τις μοιράζονται εύκολα με άλλους. Όμως και για εκείνους έχουμε τη λύση παρακάτω στο άρθρο μας.Επίσης, το ότι δε δρας μόνος σου σημαίνει ότι δεν έχεις ελεύθερο ωράριο για να γράψεις όποτε εσύ θέλεις. Πρέπει να λάβεις υπόψη σου τον χρόνο του καθενός που συμμετέχει, οπότε εκεί υπάρχει μια δυσκολία, γιατί δεν ταυτίζονται τα προγράμματα της καθημερινότητας εύκολα μεταξύ πολλών ανθρώπων. Επίσης, όταν μιλάμε για πολλά άτομα, πιθανώς να υπάρχει γενικότερη έλλειψη συντονισμού, οπότε και θα χρειαστεί κάποιος να αναλάβει τον ρόλο του συντονιστή.
2. Διαφορετικότητα στον τρόπο γραφής.
Ένα βιβλίο που είναι γραμμένο από ένα άτομο έχει ένα συγκεκριμένο στυλ και ύφος, αυτό που του έχει δώσει ο συγγραφέας του. Όταν μπλέκονται δύο ή περισσότερα στυλ, μπορεί το αποτέλεσμα να βγει από χαοτικό έως αισχρό και το μυθιστόρημά μας να μην έχει χαρακτήρα. Στο συγκεκριμένο σημείο πρέπει να προσέξουμε πάρα πολύ στην επιλογή των ανθρώπων που θα συνεργαστούμε. Δεν μπορούμε να έχουμε εκ διαμέτρου αντίθετους τρόπους γραφής και θα χρειαστεί να γίνει πολύ καλή επιμέλεια στο τέλος, και αν υπάρχει η δυνατότητα από άλλο άτομο, εκτός ομάδας.
3. Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων.
Ωραίες οι πολλές ιδέες και οι εμπνεύσεις, αλλά τι γίνεται στην περίπτωση διαφωνίας; Πολλές φορές οι απόψεις μπορεί να συγκρούονται μεταξύ τους και να μην υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στα πρόσωπα. Ο ένας να υποστηρίζει την άποψη Α και ο άλλος τη Β. Γενικότερα στην ομαδική συγγραφή πρέπει να υπάρχει διαλλακτικότητα και ανοιχτή σκέψη, για να μπορέσει να λειτουργήσει. Μπορεί το έργο να είναι δικό σου αλλά δεν είσαι μόνος σου. Έχεις άλλα δ;yο, τρία, τέσσερα κλπ άτομα που νιώθουν ακριβώς το ίδιο με εσένα και αυτό πρέπει να το λαμβάνεις πάντα υπόψη σου.
Ας πάμε τώρα να δούμε μερικούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να λειτουργήσει η συλλογική συγγραφή.
Μοντέλα:
1. Two-headed giant.
Χρησιμοποιώ έναν όρο από ένα αγαπημένο μου παιχνίδι (Magic, the Gathering) για να αναφερθώ στο πιο κοινό μοντέλο συν-συγγραφής. Σε αυτό που συνεργάζονται μόνο δύο άτομα και το οποίο είναι, κατά τη γνώμη μου, η πιο εύκολη μορφή συνεργασίας –και η πιο κοινή, καθώς υπάρχουν ήδη πολλά εκδιδόμενα βιβλία–.
2. Από τρίο και πάνω θεωρείται σχέση. (φατσάκι που κοροϊδεύει)
Εδώ έχουμε τη δημιουργία ομάδας τριών και πάνω συγγραφέων. Το συγκεκριμένο μοντέλο θέλει ιδιαίτερη προσοχή, καθώς και κάποιον πιο έμπειρο στη συγγραφή, ο οποίος θα αναλάβει τα ινία και τον συντονισμό της ομάδας. Καλό θα είναι να δουλέψετε δημοκρατικά και αν τα πράγματα φτάσουν στο απροχώρητο, ο συντονιστής-αρχηγός θα είναι αυτός που θα πάρει την τελική απόφαση. Δυστυχώς, μόνο έτσι μπορεί να δουλέψει κάτι τέτοιο, αλλιώς θα υπάρξουν στιγμές που θα φτάσετε σε τέλμα.
Τρόποι που μπορείτε να συνεργαστείτε:
1. Χωρισμός ανά κεφάλαιο ή ανά μέρος.
Χωρίζοντας την ιστορία με αυτό τον τρόπο, είστε ουσιαστικά ελεύθεροι να δουλέψετε όπως θέλετε. Έχοντας αποφασίσει από πριν όλοι μαζί τι ακριβώς θα γίνεται στην ιστορία, μπορείτε έτσι να αφήσετε τους συμμετέχοντες να λειτουργήσουν με τον δικό τους τρόπο. Γράφει κάποιος το πρώτο κεφάλαιο, ο επόμενος, αφού το διαβάσει, συνεχίζει στο δεύτερο κ.ο.κ. Με λίγη προσοχή πάντα, να μην ξεφεύγουμε πολύ από τα συμφωνημένα και να μην έχουμε μεγάλη απόκλιση στον τρόπο γραφής μας (δεν μπορεί ο ένας να γράφει πολύ λυρικά και ο άλλος πολύ κοφτά για παράδειγμα).
2. Χωρισμός σκηνών.
Δείτε το σαν μάθημα. Οι σκηνές αποφασίζονται από κοινού και μετά τα άτομα καλούνται να τις αποτυπώσουν στο χαρτί, ο καθένας όπως θέλει. Στη συνέχεια, μια συντονιστική ομάδα έρχεται να ενώσει αυτές τις σκηνές, παίρνοντας κομμάτια από όλα τα γραπτά. Δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Το είχα επιχειρήσει προσωπικά στο παρελθόν και μπορώ να πω ότι δουλεύει και μένουν όλοι ευχαριστημένοι.
3. Σχέση δασκάλου-μαθητή.
Τι εννοούμε. Υπάρχουν περιπτώσεις συνεργασιών, στις οποίες ο ένας από τους δύο συγγραφείς είναι πιο έμπειρος από τον άλλο. Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, πρώτα γράφεται η ιστορία κεφάλαιο-κεφάλαιο από τον λιγότερο έμπειρο συγγραφέα, και μετά «διορθώνεται» από τον άλλο. Έτσι και οι δύο συμμετέχουν το ίδιο στη διαδικασία και ο ένας μαθαίνει από τον άλλο (κυρίως ο «μαθητής» από τον «δάσκαλο»).
4. Χωρισμός χαρακτήρων και οπτικών.
Αν η ομάδα είναι μέχρι τέσσερα άτομα, μπορούμε να διαχωρίσουμε τους χαρακτήρες μας και τις οπτικές αφήγησης και ο καθένας να αναλάβει από έναν. Έτσι τα κεφάλαια θα εναλλάσσονται μεταξύ τους, αλλά η γραφή μας θα είναι ανεξάρτητη. Αυτή είναι και μια λύση για όσους δεν έχουν ουσιαστικό ομαδικό πνεύμα, μιας και στην πράξη λειτουργείς αρκετά ανεξάρτητα, μόνο που κινείσαι σε μια αποφασισμένη από κοινού ιστορία. Προσοχή μόνο στο εξής: Όλοι θέλουμε αυτό που γράφουμε να είναι τέλειο, ενδιαφέρον κλπ. Δεν πρέπει όμως να προσπαθούμε να κάνουμε το δικό μας κομμάτι όσο το δυνατόν καλύτερο και να υπερκαλύπτουμε όλα τα άλλα. Σε ένα μυθιστόρημα πρέπει να υπάρχουν διάφορα είδη χαρακτήρων και υποθέσεων και μπορεί οι πρωταγωνιστές μας να είναι πχ. τέσσερις αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι όλοι υπερτέλειοι. Χρειαζόμαστε και κάποιον πιο αδύναμο χαρακτήρα, κάποιον πιο συμπληρωματικό και κάποια ιστορία που να συνοδεύει την κύρια, όχι να τη συναγωνίζεται.
Για να συνοψίσουμε λοιπόν. Τι προσέχουμε όταν ξεκινάμε κάτι τέτοιο:
o Τα άτομα, τα οποία επιλέγουμε να συνεργαστούμε.
o Τον τρόπο γραφής μας, ο οποίος πρέπει να συνάδει με των υπολοίπων.
o Να είμαστε δημοκρατικοί και διαλλακτικοί.
o Να αφιερώνουμε χρόνο σε αυτό.
o Να μην προσπαθούμε να είμαστε καλύτεροι από τους υπόλοιπους.
o Να μην ξεφεύγουμε από τα συνεννοημένα.
o Να ακούμε τις ιδέες των άλλων και να δεχόμαστε την κριτική.
o Να λειτουργούμε με ομαδικότητα.
o Να γνωρίζουμε εξαρχής ότι τα πράγματα θα είναι δύσκολα και να είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε την πρόκληση.
Γενικά η άποψή μου είναι ότι μπορείς να κερδίσεις πολλά από μια τέτοια συνεργασία, τόσο σε συγγραφικό όσο και σε ανθρώπινο επίπεδο. Μην ξεχνάμε ότι με τα άτομα που θα συνεργαστούμε, έχουμε το ίδιο πάθος και την ίδια αγάπη: τη συγγραφή.
Υπάρχουν, όπως είδαμε, τρόποι και μοντέλα για τον κάθε ένα, οπότε καλό θα ήταν, αφού επιλέξουμε ποιο μας ταιριάζει καλύτερα, να το δοκιμάσουμε.
Και τώρα οι ερωτήσεις σας.
1. Πρέπει ο καθένας να γράφει για διαφορετικό χαρακτήρα ή διαφορετικές σκηνές, για να μπορεί να έχει ο καθένας το κομμάτι του και να μην μπερδεύεται η ιστορία; (Νίκος Καρδαμπίκης)
Όχι. Όπως είδαμε και στο άρθρο υπάρχουν διάφορα μοντέλα συλλογικής συγγραφής τα οποία δεν προϋποθέτουν απαραίτητα διαχωρισμό σε χαρακτήρες ή σκηνές. Είναι ανάλογα τι ταιριάζει στον καθένα και με ποιον από αυτούς τους τρόπους μπορεί να δουλέψει. Σίγουρα αν τα διαχωρίσεις θα είναι πιο ξεκάθαρες οι σκηνές, ωστόσο μπορεί να φτάσεις στο άλλο άκρο και το βιβλίο σου να μοιάζει σαν να είναι δύο διαφορετικά μυθιστορήματα ενωμένα.
2. Σε ποιο σημείο πρέπει να σταματάει ο καθένας, για να μη χάνονται σημαντικά κομμάτια της ιστορίας; (Σωτηρία Αγάπη)
Ούτε σε ποιο σημείο ακριβώς πρέπει να σταματήσει ο κάθε συγγραφέας μπορώ να απαντήσω με σιγουριά. Αν μιλάμε για διαχωρισμένη ιστορία σε κεφάλαια, τότε είναι ευδιάκριτο. Γενικά δεν πρέπει να μπαίνεις στα «χωρία» του άλλου, να μην καταπατάς την ιστορία του και να μην προσπαθείς να τον ξεπεράσεις με τη δική σου. Ευγενής άμιλλα. Δεν ξεχνάμε ότι συνεργαζόμαστε και δεν ανταγωνιζόμαστε.
3. Είχα ξεκινήσει να γράφω μια ιστορία με μία άλλη κοπέλα, αλλά κάτι δεν πήγε καλά. Κατά τη γνώμη σου πρέπει να χωρίζεται σε δύο μέρη η ιστορία, για να μπορούν να γράψουν και οι δύο ή ο ένας να συμπληρώνει τον άλλο; (Βασιλική Αυγέρου)
Και εδώ η απάντηση νομίζω θα είναι ανάλογα με τους χαρακτήρες των δύο συγγραφέων. Γενικά, αν θέλουμε να πούμε ότι το έργο είναι συνεργατικό, καλό θα είναι να αλληλοσυμπληρώνονται οι δύο συμμετέχοντες. Νομίζω ότι με τα μοντέλα που αναφέρθηκαν παραπάνω θα βρεις τον τρόπο που σας ταιριάζει καλύτερα.
4. Το βλέπω εφικτό μόνο αν οι συγγραφείς γράφουν για διαφορετικό χαρακτήρα! (Νικόλας Χατζής)
Ελπίζω να σε κάλυψα φίλε Νικόλα με το άρθρο μου. Υποστηρίζω σφόδρα ότι είναι ανάλογα με το τι ταιριάζει στον καθένα και ότι αν θέλεις να το προσπαθήσεις και είσαι ανοιχτόμυαλος, μπορεί να βγει ένα πολύ καλό αποτέλεσμα.
Angelina S.